ADHD długo utożsamiane było wyłącznie z dziećmi. Dziś wyobrażenie tej choroby się zmienia – coraz częściej otwarcie mówimy o dorosłych osobach z ADHD. Okazuje się, że aż u 35-70% chorych zaburzenie to utrzymuje się także w wieku dojrzewania i późniejszym życiu. Sprawdź, jak wyglądają objawy ADHD u dorosłych oraz jak wygląda jego skuteczne leczenie.

Nadpobudliwość psychoruchowa – dorośli z ADHD

Według badań przeprowadzonych przez lekarzy i opublikowanych w Psychiatria po Dyplomie około 4,4% dorosłego społeczeństwa Stanów Zjednoczonych żyje z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Sondaże Światowej Organizacji Zdrowia wskazują na podobne wyniki – wahają się od około 1,2% w Hiszpanii do 7,3% we Francji.

Niestety, wciąż wiele dzieci z ADHD nie jest prawidłowo diagnozowana i w konsekwencji traktowana jest po prostu jako „niegrzeczne”, „leniwe” lub „impulsywne”. To sprawia, że dorośli z ADHD miewają za sobą nieprzyjemne doświadczenia niezrozumienia i niepotrzebnie utrudnionego okresu dzieciństwa. Bez profesjonalnej diagnozy mogą nie wiedzieć, co się z nimi dzieje, dlaczego zachowują się inaczej niż inni i napotykają trudności przy niektórych pozornie prostych czynnościach.

Takie osoby miewają trudności w utrzymywaniu wokół siebie porządku i organizacji czasu. Są zatraceni w swoich myślach, a jednocześnie nieskoncentrowani na tym, co ich otacza. Mogą działać zbyt wolno, lub wręcz przeciwnie – szybko i bez zastanowienia. Do tego łatwo wybuchają złością.

Objawy ADHD u dorosłych

Pierwsze objawy ADHD w zdecydowanej większości pojawiają się w dzieciństwie – najczęściej pomiędzy 6 a 9 rokiem życia. Typowymi symptomami ADHD wśród dzieci są problemy z koncentracją, zaburzenia uwagi, problemy w szkole wynikające z trudności w nauce, impulsywność, uczucia lęku i niepokoju oraz tzw. niepokój psychoruchowy, czyli prawdopodobnie najbardziej charakterystyczny brak umiejętności spokojnego siedzenia przez dłuższy czas w jednym miejscu i pozycji.

Bywa to dokuczliwe dla osób w najbliższym otoczeniu malucha, lecz najbardziej cierpi przy tym samo dziecko, które nie rozumie swojej odmienności od rówieśników.

Podobne zachowanie bywa traktowane jako coś przejściowego, co można dzieciom wybaczyć, ponieważ przeminie wraz z wiekiem. Niestety, ignorowane ADHD przechodzi też do okresu dojrzewania i dorosłości.

Nierozpoznane i nieleczone zaburzenie z wiekiem zaczyna się przekształcać i daje inne objawy niż w przypadku dzieci. Do typowych symptomów ADHD u osoby dorosłej należą:

trudności w nauce i koncentracji w dzieciństwie – możliwe, że utrzymujące się do teraz,
bliżej nieokreślone i niewynikające z konkretnego bodźca uczucie wewnętrznego niepokoju,
impulsywność, chwiejność nastroju i nagłe wybuchy złości,
niestabilność w związkach,
problemy z jednoczesnym wykonywaniem dwóch czynności,
angażowanie się w hazard i inne ryzykowne zachowania, w tym nadużywanie substancji psychoaktywnych,
trudności z właściwą organizacją aktywności,
trudności w rodzinie i najbliższych relacjach, w tym także problemy z wychowywaniem dzieci,
silne wahania nastroju, np. brak cierpliwości do innych,
trudności w kończeniu rozpoczętych zadań, co przekłada się na uczucie niepełnego wykorzystywania swojego potencjału,
nieustanne niezadowolenie ze swojej sytuacji zawodowej i finansowej, z poczuciem, że można osiągnąć więcej,
niskie poczucie własnej wartości i wiary w siebie,
nieumiejętność radzenia sobie ze stresem,
trudności w podejmowaniu decyzji,
problemy z dostosowywaniem się do zmian i nowych sytuacji,
tendencja do rozpamiętywania i przykładania większej wagi do niepowodzeń.

Warto wiedzieć, że istnieją trzy podtypy ADHD. Różnią się one między sobą dominującym zespołem objawów. Wśród tych rodzajów wymienia się:

ADHD z przewagą zaburzeń uwagi,
ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności,
podtyp mieszany.

Jeśli zauważasz u siebie powyższe schematy zachowań, warto udać się na diagnozę do psychoterapeuty. Rozpoznanie zaburzenia zachowania nie tylko pozwoli rozpoznać, co się z Tobą dzieje, ale też potencjalnie zakończy uczucie winy związane z poczuciem niewpasowywania się w otoczenie i standardowe sposoby funkcjonowania.

ADHD – objawy u dorosłych inne u kobiet i mężczyzn

ADHD jest zaburzeniem funkcjonowania mózgu, który działa nieco inaczej w przypadku kobiet i mężczyzn. U pierwszej z wymienionych płci częściej diagnozowany jest typ z zaburzeniami koncentracji uwagi, bez symptomów wskazujących na nadpobudliwość. Takie kobiety są bardzo wrażliwe na krytykę, szybko się wycofują w przypadku braku zrozumienia i mogą być postrzegane jako bujające w obłokach.

Objawy ADHD u dorosłych nasilają się pod wpływem obecności estrogenów, których poziom jest wyższy w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego. Wówczas dodatkowym symptomem jest wyczerpanie i przewlekłe zmęczenie.

Z kolei mężczyźni z ADHD są częściej wybuchowi, z większą tendencją do zapominania o ważnych kwestiach i gorszą umiejętnością słuchania. Jednocześnie bywają niezwykle kreatywni i wykazują perfekcjonuzm w swoim działaniu.

Życie z ADHD w wieku dorosłym – potencjalne problemy

Wszelkie trudności z radzeniem sobie z ADHD zarówno u dzieci jak i dorosłych wywodzą się z tego, że osoby w ich otoczeniu (a także oni sami) nie rozumieją mechanizmów poszczególnych zachowań, które mogą powodować irytację, a nawet lęk.

Podstawowymi objawami zespołu ADHD jest trudność w przerwaniu swoich myśli, impulsów i działań. W przypadku nagłych sytuacji i próśb o pomoc chory może chcieć zareagować, lecz kontynuuje swoje dotychczasowe zajęcie.

Z kolei w innych zdarzeniach bywa odwrotnie – pojawia się chęć natychmiastowej reakcji na nowy bodziec. Przejawia się to m.in. przerywaniem wypowiedzi innych, trudność w czekaniu na swoją kolej i pozornie nieadekwatne do sytuacji reakcje emocjonalne. Pracę może znacznie utrudniać zapominanie o spotkaniach i nieumiejętność podzielności uwagi, a życie prywatne zaburza trudność w utrzymywaniu porządku i trwałych relacji.

Chorujący na ADHD często mają niedostatecznie wykształconą pamięć krótkotrwałą. Typowym wynikiem tego zaburzenia jest rozpoczynanie nowych czynności i porzucanie ich przed doprowadzeniem ich do końca. Takie osoby mogą też mieć kłopoty z rozpoczynaniem zadań, w tym np. słuchania podczas robienia czegoś innego.

Dorośli z objawami ADHD postrzegani są jako roztargnieni, lekceważący obowiązki i niedostrzegający szczegóły. Są zapominalscy i mają tendencję do gubienia przedmiotów. Nadruchliwość może manifestować się częstym wstawaniem, potrzebą chodzenia po pomieszczeniu lub szybkim poruszaniem się kończyn. W wielu przypadkach przekształca się w całkowity brak aktywności fizycznej połączonej z wewnętrznym niepokojem i nerwowością.

Przyczyny ADHD u dorosłych osób

Źródła tego zaburzenia psychicznego nie można doszukiwać się w złym wychowaniu lub zaniedbywaniu dziecka – choć oczywiście czynniki te nie sprzyjają łagodzeniu objawów. ADHD jest uwarunkowane genetycznie, dlatego zwykle ujawnia się już w pierwszych latach życia, podczas kształtowania się schematów zachowań i charakteru. Objawy nadpobudliwości i zaburzenia koncentracji stają się mniej zauważalne w przypadku osób dorosłych, lecz dysfunkcji tej nie da się całkowicie wyleczyć.

Najczęściej występujące, dokuczliwe objawy ADHD u dorosłych są wynikiem neurobiologicznych nieprawidłowości w czynności mózgu. Do pozostałych przyczyn zalicza się też powikłania okołoporodowe, oraz palenie papierosów, picie alkoholu lub zatrucie ołowiem matki oczekującej narodzin dziecka.

Badania nad ADHD potwierdzają, że ten stan powodowany jest zmianami w metabolizmie neuroprzekaźników odpowiedzialnych za przesyłanie bodźców pomiędzy komórkami. Mówiąc dokładnie – wiąże się to z mniejszą aktywnością hormonów: noradrenaliny (odpowiedzialnej za koncentrację), dopaminy (sterującej bodźcami i napędem) oraz serotoniny (pozwalającej odpowiednio dopasować zachowanie do sytuacji i kierującej impulsywnością). Rozpadają się one znacznie szybciej niż w prawidłowo funkcjonującym organizmie, powodując wyżej opisany zespół objawów.

W praktyce wygląda to tak, że mózg cierpiącego na ADHD nie radzi sobie z filtrowaniem i priorytetyzacją docierających do niego bodźców pod kątem tego, które w danej sytuacji są najważniejsze. Przekłada się to na znacznie trudniejszą koncentrację uwagi u dorosłych na aktualnych zadaniach lub obowiązkach domowych.

Diagnostyka występowania ADHD u osób dorosłych

Pamiętaj, że diagnozę ADHD może prawidłowo przeprowadzić tylko wykwalifikowany specjalista. Rozpoznanie ADHD u dorosłych wymaga wizyty u lekarza – czasem nawet kilku, aby wykluczyć inne potencjalne dolegliwości. Diagnoza może odbyć się również online - więcej informacji tutaj.

Aby mieć pewność co do swojego stanu zdrowia i podjąć odpowiednie kroki ku jego poprawie, udaj się najpierw do wykwalifikowanego psychoterapeuty. Wellbee umożliwia Ci kontakt z odpowiednim lekarzem nawet bez wychodzenia z domu, dzięki czemu jest to jeszcze łatwiejsze. Jeśli okaże się, że przyczyna Twoich trudności w codziennym funkcjonowaniu leży gdzie indziej, specjaliści Wellbee pomogą Ci ją ustalić i podjąć najlepsze kroki ku pełnej sprawności.

Zdiagnozowanie osób dorosłych z ADHD najczęściej przebiega według następującego procesu:

wywiad kliniczny z psychologiem,
testy psychometryczne, testy osobowości, testy neuropsychologiczne i wszelkie inne badania zalecone przez lekarza,
opcjonalne omówienie postawionej diagnozy wraz z propozycją następującej terapii i leczenia.

W procesie diagnostycznym zwykle uczestniczy psycholog-diagnosta oraz psychiatra wyspecjalizowany w pracy z pacjentami z ADHD.

Bardzo pomocne okazują się też badania obrazowe. Czynnościowy rezonans magnetyczny pozwala rozpoznać, które obszary mózgu aktywują się podczas wykonywania konkretnych zadań i tym samym daje jasny obraz ADHD.

Można też zalecić ocenę przepływu krwi przez naczynia w celu ustalenia proporcji krwi utlenionej do nieutlenionej. W ten sposób lekarz jest w stanie stwierdzić, które części mózgu zużywają najwięcej tlenu podczas wykonywania czynności. Wyniki porównuje się do działania zdrowego organu. Obszary zużywające mniej tlenu najprawdopodobniej gorzej funkcjonują.

Podobne wyniki można uzyskać z badania PET, czyli analizy metabolizmu znakowanej glukozy. Objawy ADHD u dorosłych są ściśle powiązane z jej metabolizmem w płatach czołowych mózgu. Aby umówić wizytę diagnostyczną w kierunku ADHD, kliknij tutaj.

Jak wygląda leczenie ADHD u dorosłych?

Ze względu na charakter zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami uwagi, nie da się w pełni kontrolować swojego zachowania bez podjęcia się odpowiedniego leczenia. W przypadku ADHD prawidłowo dobrana, kompleksowa terapia przynosi bardzo korzystne efekty. Pozwala na przywrócenie umiejętności czerpania z własnego potencjału oraz zwiększenia ogólnej satysfakcji z życia.

Najlepsze efekty dla dorosłego pacjenta z objawami ADHD przynosi połączenie kilku metod wsparcia, obejmujących:

psychoterapię – najczęściej stosowaną formą jest metoda poznawczo-behawioralna, która polega na głębszym zrozumieniu natury swojego zachowania i uczeniu się radzenia sobie z zaburzeniem,
psychoedukację – dotyczy do zarówno samego pacjenta, ale najlepiej też jego rodziny i bliskich. Powinna obejmować naturę i przyczyny ADHD, a także dostępne rodzaje leczenia i sposoby radzenia sobie z codziennym przejawianiem się dysfunkcji,
farmakoterapię – zalecana jest terapia lekami stymulującymi, które są nieuzależniające i bezpieczne nawet przy wieloletnim stosowaniu (tylko pozostając pod ścisłą kontrolą lekarza. Lek stymulujący często używany w leczeniu ADHD i innych zaburzeń to metylofenidat. Działa poprzez zwiększenie poziomu niektórych neurotransmiterów w mózgu, co pomaga poprawić koncentrację i kontrolować impulsywność. Często jest częścią kompleksowego planu leczenia, który może również obejmować wsparcie psychologiczne.
coaching – w celu sprawniejszej organizacji codziennego życia i sprawniejszego dążenia do wyznaczanych przez siebie celów,
terapię rodzin – daje to bliskim narzędzia do lepszego zrozumienia i wspierania chorego, co ma ogromny wpływ na jego stan, samopoczucie i umiejętność radzenia sobie z sytuacją.

Skuteczna terapia ADHD opiera się na kompleksowym i wielokierunkowym działaniu. Powinna też obejmować leczenie wszelkich współistniejących problemów psychicznych i neurologicznych.

Cele terapii dorosłych z ADHD

Leczenie ADHD wiąże się z nauką szeregu nowych umiejętności. Obejmuje to:

zaakceptowanie istnienia zaburzenia i obszerne zrozumienie jego natury,
poznanie technik sprawnego zarządzania czasem i organizacji zadań,
ćwiczenie koncentracji na jednym celu w danym przedziale czasowym,
nauka lepszego radzenia sobie z problemami pojawiającymi się w relacjach międzyludzkich,
techniki efektywnego rozpoczynania i kończenia podejmowanych aktywności,
zrozumienie reakcji i emocji związanych z ADHD.

W ramach psychoedukacji o obszernym temacie ADHD należy skupić się na tym, że wiele „złych” cech i problemów nie wynikają z natury chorego, a jedynie z obecności choroby, która nie powinna stanowić części ich tożsamości.

Jak sobie radzić po diagnozie ADHD?

Niskie poczucie własnej wartości, brak zaradności, poczucie wyizolowania oraz trudności w pracy i związkach – to wszystko bywa niezwykle przytłaczające dla chorych. Nie pozwala w pełni cieszyć się z życia i osiąganych sukcesów. W dodatku nieleczone ADHD u dzieci i dorosłych może powodować różne inne poważne dolegliwości, takie jak depresja, zaburzenia snu, jąkanie się, stany lękowe oraz nałogi i uzależnienia.

Jeżeli objawy ADHD u dorosłych są mało uciążliwe, przeważnie wystarczy ograniczyć terapię do doradztwa psychologicznego, które skupia się na umiętności lepszego planowania czasu na co dzień. W bardziej zaawansowanych przypadkach, terapia dorosłych powinna obejmować też leki psychostymulujące i przeciwdepresyjne, które pomagają regulować nieprawidłowości neurologiczne. Warto przy tym pamiętać, że farmakoterapia służy jedynie opanowaniu objawów i nie zapewnia trwałego wyleczenia.

Dobrą wiadomością jest fakt, że takie osoby mają w sobie ogromny potencjał. Po uporządkowaniu życia wokół siebie i obrania odpowiedniej ścieżki kariery może okazać się, że będą bardzo szczęśliwi i spełnieni. Wiele przypadków ADHD dotyczy ludzi utalentowanych, pomysłowych, z ogromnym potencjałem. Mogą świadczyć o tym chociażby sławne nazwiska, których dotyczyło to schorzenie: Pablo Picasso, Tomas Edison, Albert Eistein, Ernest Hemingway czy Winston Churchill.

Terapia ADHD a dieta

Istnieją badania, które potwierdzają wpływ diety na łagodzenie objawów nadpobudliwości i nadmiernej impulsywności u dorosłych. Metoda ta polega na wykluczeniu przez 5 tygodni produktów podnoszących poziom przeciwciał IgG. Należą do nich potencjalnie uczulające składniki: zboża, przetwory mleczne, ryby i orzechy. Jeśli po tym czasie sposób, w jaki objawia się ADHD będzie wyraźnie łagodniejszy, warto wykonać testy na wykrycie ewentualnych uczuleń.

W większości przypadków ADHD i jego objawy u dorosłych utrzymują się przez całe życie. Gdy nie jest leczone, skutkuje odczuwalnym upośledzeniem funkcjonowania psychospołecznego i ryzykiem powstania innych schorzeń towarzyszących. W celu zredukowania cierpienia należy najpierw wykonać diagnozę, a następnie podjąć się specjalistycznego i długotrwałego leczenia. Kompleksowa terapia ADHD z pomocą ekspertów z Wellbee pomoże odzyskać satysfakcję z życia i nauczy wykorzystywać wrodzone predyspozycję do sprawnego radzenia sobie z negatywnymi symptomami ADHD.